NIAVARAN SARAY KOMPLEKSİ – TAHRAN (İRAN)
İran’ın Yakın Tarihini Anlamak – Niavaran Sarayı
Burası aslında yüzyıllarca farklı hükümdarların ikamet ettiği koca bir alan, ama İslam Devrimi’nin devirdiği Muhammed Rıza Şah’ın, egemenliğinin son on yılını ailesiyle birlikte burada geçirmesi sebebiyle, aklıllarda Muhammed Rıza ile eşleştiriliyor. Saray, şah dönemindeki İran’ın sembolü haline geldiğinden burası toplum için hassas bir yer. Şahı sevenler için burası onun döneminde ülkenin ne kadar ileri, modern ve zarif olduğunun göstergesiyken, sevmeyenleri için şahın içinde yüzdüğü bencil varlığı gösteriyor. Devrimden sonra halk burayı yağmalamak istediğinde Humeyni buranın ibret teşkil etmesi ve şah zamanın karanlığına ışık tutması için korunmasını emretmiş.
Tecriş’in doğusunda, Elbruz’un eteklerindeki bu 5 hektarlık alanda harika manzaralı bahçeler, Kaçar ve Pehlevi dönemlerinden kalma 5 tane saray/müze binası bulunuyor. Özellikle şahın özel ofisi ve konut binaları gerçekten görülmeye değer.
Önemli Not:
Anlattığımız üzere buranın sembolik niteliği sebebiyle biz çekim yapmakta sıkıntı yaşadık. Buradan çektiğiniz görüntüleri ne amaçla kullanacağınızla ilgili, batının da yıllardır sürdürdüğü İran’ı karalama kampanyası sebebiyle üzerlerinde bir paranoya hali var. Profesyonel ekipman kullanmayı bırakın, tripod bile kullanmanız katiyetle yasak. Bu genel olarak İran’da her yerde geçerli, ama burada ekstra bir sıkılar. Öyle ki, bizi şüpheli buldular ve görüntülerimizi tek tek incelemeden salmadılar.
Bu tip yerlerde genel olarak bir makina profesyonel mi, değil mi ölçütü olarak lenslerin sabit ya da değiştirilebilir olmasına bakılıyor. Bununla birlikte bizimkinin lensleri değiştirilebilir cinsten olduğu halde İran’da, Tahran hariç, çok sıkıntı yaşamadık. Belki bizimki aynasız (mirrorless) makinalardan olduğundan SLR’lardan çok daha minik olduğundandır, belki de o kadar takmadıklarından… Yine de böyle bir sıkıntı potansiyeli olduğu aklınızda olsun.
Tarihi – Kimler Geldi, Kimler Geçti…
İlk olarak burası Feth Ali Şah Kaçar’ın yazlık saray kompleksiymiş. Daha sonra ardından gelen hükümdarlar tarafından da kullanılmış. Aşağıda size zaman içinde eklenen binaları ve onların kullanım amaçlarını anlattık:
Saheb Qaranie Köşkü: Nasıreddin Şah döneminde harem olarak kullanılmak üzere Saheb Qaranie Köşkü eklenmiş. Bu köşkü daha sonra son Şah Pehlevi ofisi olarak kullanmış. Şah Pehlevi’nin burada aynı zamanda çayını içtiği çay odası, özel barı ve özel dişçi muayenehanesi gibi enteresan odaları da var. Sarayın bekleme odasında ise şahın Papa’dan, Hitler’e, Kraliçe Elizabeth’den Nixon’a, Eisenhower’dan Atatürk’e birlikte çekilmiş fotoğrafları sergileniyor.
Jahan-Nama Müzesi: Sadece şahın değil, eşi Kraliçe Farah Diba’nın da kendine özel odaları var. Saheb Qaranie Köşkü’nün hemen bitişiğinde Jahan-Nama Müzesi Kraliçe’nin özel koleksiyonunun bulunduğu galeri. Koleksiyonda kraliçenin 1970’lerde topladığı, içlerinde Warhol, Picasso, Miro’nun da olduğu modern ve klasik dönemden eserler yer alıyor.
Ahmet Şah Kaçar Köşkü: Kompleksteki bir diğer öenmli yapı da, Kaçar döneminin sonlarına doğru eklenen Ahmet Şah Kaçar Köşkü. Burası aynı zamanda Prens Rıza Pehlevi’nin çocukluğunu geçirdiği yer.
Niavaran Köşkü: Pehlevi döneminde eklenen Niavaran Köşkü ise Muhammed Rıza Şah ve ailesinin yaşadığı yer olmuş. 1958-1968 yılları arasında yapılan bina, 60’ların ruhu ve soylu kraliyet yaşamının birleşimi hem zarif, hem de göremli bir tarza sahip. Köşkün bizi en imrendiren özelliği ise çatısının açılır kapanan özelliğe sahip olması oldu.
İslam Devrimi zamanında, bu saray şahın ülkesini terk etmeden önceki son adresi olmuş. 16 Ocak 1979 günü, Şah Muhammed Rıza Pehlevi, eşi Farah Diba ve beraberindeki saray görevlileri Niavaran Sarayı’ndan sekiz helikopterle ayrılmış ve havaalanındaki kraliyet uçaklarına binerek ülkeden ayrılmışlar. Pehlevi Ailesi’ni, onların hüküm sürdüğü zamandan bugüne yaşananları, İslam Devrimini ve ülkenin yakın tarihini merak ediyorsanız buradan okuyabiliriniz: İran Şahının Devrilişi ve İslam Devrimi
Tüyolar
Her müze için ayrı ayrı bilet alınıyor. Bu nedenle hangi binalara gireceğinizi önceden belirlemenizde yarar var. Aksi halde 5 hektarlık alanda tekrar bilet almak için ana giriş kapısına geri dönmeniz gerekiyor.
Hazır buraya kadar gelmişken, Tecriş bölgesindeki Sadabad Saray Kompleksi, Darakeh-Darband gibi diğer görülmeye değer yerleri de aradan çıkarın deriz.
Saray kompleksi kışın 08.00-16.30; yazın 09.00-17.30 arasında ziyarete açık.
Ulaşım
Buraya gelmek için Tecriş Meydanı’ndan shuttle-taksiye (dolmuş) binip müze girişinin yanındaki Shahid Bahonar Meydanı’nda inebilirsiniz.
İran hakkında daha fazla bilgi için İran Gezi Rehberi sayfamıza bakabilirsiniz.