KIRGIZİSTAN’DA NE YENİR

Etseverlere DEV müjde!!
Bakın, ne Arjantin, ne Brezilya, dünyanın en güzel etlerini Kırgızistan’da yedik. Nerede, hangi yemeği yerseniz yiyin, içindeki etin lezzetine inanamayacaksınız.

Yerleşik hayata SSCB zamanında geçildiği ve aslında hala da ülkenin önemli bir kısmı yarı göçebe (yazın yayla, kışın şehir) olduğunu için büyükbaş hayvancılık büyük önem taşıyor. İnekler çiftiliklerde yetiştirilmiyor, yazları kurulan otağılarda uçsuz bucaksız uzanan çayırlarda otluyorlar.

E tabi büyükbaş hayvancılık demek, aynı zamanda bolca süt ve süt ürünleri, dolayısıyla da bolca yoğurt, kımız, ayran, sütlü tatlılar, çorbalar ve bilimum etli yemekler demek. Hamur ise doğal saklama koşullarında çabuk bozulmayan, kolayca makarna veya erişte haline getirilerek uzun süre bozulmadan dayanabilen bir besin olduğundan yüzyıllarca göçebe Kırgızlarca tercih edilmiş. İnsanı en ucuz yoldan uzun süre tok tutması da cabası. Hal böyle olunca bu et – süt ürünleri – hamur üçlüsünün Kırgız mutfağının yapı taşları olması kaçınılmaz olmuş. Fena da olmamış hani! Et ve hamur zaten voltranı oluşturacak lezzeti yaratıyor. Üstüne de bir de yanında yoğurt varsa yeme de yanında yat. 🙂

Özetle içiniz rahat olsun, Türk damak tadına çok uygun yemekler yiyeceksiniz.

Kırgız Yemekleri

Ana yemek öncesi mideyi çorba ile ısındırma geleneği

Çorbalar bizde olduğu gibi Kırgızlar için de ultra zengin olsun dar gelirli olsun her ailenin sofrasına giren yemeklerden biri. Kimi zaman zengin içeriği ile neredeyse birer ana yemek kimi zamansa mideyi ana yemeğe hazırlayan en temel başlangıçlardan biri olabiliyor. Mastava, her mevsim içilen sebzeli pirinç çorbası. Mantığı bizdeki aşure gibi evde olan malzemlerle yani mevsimli çeşitli sebzelerle her evde mutlak bulunan pirinci değerlendirmek.

Türk mutfağındaki mercimek ve tarhana muadili Kırgız mutfağında maksım ve carma. İkisinin de ana malzemesi arpa ve buğday. Kurutulan ve havanda dövülen arpa ve buğday un haline getirildikten sonra suda kaynatılıyor. Daha sonra da içine ayran katılarak soğuk çorba veya yemeğin yanına cacık gibi eşlik edecek bir meşrubat çıkıyor. Çorbalar içildikten sonra geçilsin ana yemeklere.

Kırgız Salatası Vinegret

Pesmembe, pratik bir pancar salatası vinegret. Aslında bu salata Kırgız yemekleri arasına girmiyor ama Sovyet Rusya’da çok sevilen ve tüketilen bir salata. Kırgızistan kültürüne de oradan geçmiş. Kolayca evde yapabilirsiniz. Pancar, patates ve havuç küpküp doğranıyor, bu karışıma fasulye, bezelye, soğan, salatalık turşusu ve lahana incecik kıyılıp ekleniyor. Tuz, karabiber ve zeytinyağı ilave edilip karıştırılıyor. İşte bu kadar vinegret salatanız hazır.

Kırgız Omleti: Brizol

Bildiğiniz omlet arasına, mantar, küçük kıyma parçaları / kuşbaşı et ve peynir konulup ikiye katlanmasıyla yapılıyor. Kahvaltıda, isterseniz de hafif bir atıştırmalık olarak öğle yemeğinde yeniyor. Bu da aslında Kırgız yemeği değil. Rusya’ya Avrupa mutfağından geçme, oradan da Kırgız mutfağına girme bir lezzet ama özellikle Kırgızistan’ta çok seviliyor.

Kırgızistan’da Et Kültürü

Kırgız yemekleri arasında lezzette açık ara birinci gelenler kesinlikle et yemekleri. Biz Arjantin’de ızgara etler, ABD’de barbeküler, Japonya’da Kobe beefler gördük ama inanın Kırgızistan’da yiyeceğiniz etli yemeklerden sonra kafanızda hepsinin sırası değişecek. Tamamen organik koşullarda, tamamen organik besinlerle beslenen kuzu ve danaların etleri de hiçbir marinasyona gerek duymadan, kendiliğinden ultra lezzetli oluyor. Üstelik bu ülkede et fiyatları da oldukça uygun. Hele ki Türkiye ile karşılaştırıldığında fiyatlar 1’e 3 oranda oynuyor diyebiliriz. Etli yemeklerde genellikle kuzu, koyun, sığır ve av hayvanlarının eti yaygın olarak kullanılıyor ama Kırgızistan’da at eti de tüketiliyor. Eti pişirme yöntemi ise genellikle haşlama, tandır, kavurma. Et kadar et suyu da sıkça tüketilen yan ürünlerden. Yeri geliyor haşlama etin suyunda erişte pişiriliyor yeri geliyor et suyu çorba gibi yemek öncesi içilen bir aperatif oluyor.

Kırgız Sofraların Assolisti: Beşparmak

Fotoğraf Kaynak: wikipedia.org

Beşparmak, Kırgızistan’ın milli yemeği. İsmi neden mi Beşparmak? Düz mantık! Tabi ki çatal bıçakla değil de beş parmakla yendiği için 🙂 Temelde et suyunda haşlanmış kesme denilen erişte yatağında gelen, kuzu etli bir yemek. Yemeği en tepede soğan taçlandırıyor. Evlerde günlük hayatta sıklıkla yapılan bir yemek değil. Özel günlerde ve ağır misafirlerin yemekte olduğu zamanlarda sofraya geliyor.

Kuurdak

Kelime olarak “kızarmış” anlamına gelen kurdak, Kırgızistan’ın en eski ve geleneksel yemeklerinden biri. Genellikle koyun eti olmak üzere kırmızı et ve kuyruk yağının (Kazak versiyonunda karaciğer, böbrek, kalp gibi sakatatların da eklenerek) kavrulması ile yapılıyor. Üzerine halka soğan ve fırınlanmış patatesle servis ediliyor.

Kırgız Fajitası: Jarovnia

Kavurmanın, sebzelerle Meksika usulü fajita gibi özel pişirme tahtasında geleni. Bir anlamda buna Kırgız fajitası diyebiliriz.

Özel Günlerde At Eti Cılkı ve At Eti Sucuğu Kazı

Fotoğraf Kaynak: wikimedia.org

Kırgızlar için tarih boyunca hem taşımacılıkta hem savunmada günlük hayatın kritik alanlarında yer alan atların önemi yadsınamaz. Tabi bu kültürde at etinin besin olarak da tüketiliyor olması gerçeği var. Elbette bu noktada önemli bir ayrımın da yapılması gerekiyor. At eti, hem sağlık açısından hem de Müslümanlık dini açısından insan tarafından yenilmesi uygun olan etlerden. Kırgızistan’da bu ete cılkı deniliyor. Hem Kırgızlar’ın bu ete ritüel bir anlam at fetmelerinden hem de oldukça pahalı bir et olduğundan sadece özel günlerde, düğün nişan gibi törenlerde “kazı” yani at eti sucuğu olarak veya etli yemeklerde sofraya geliyor. Yani anlayacağınız öyle pek sık tüketilen bir şey değil.

Kırgız Mutfağında Hamur İşleri

Çin mantısının kızkardeşi: Kazak mantısı

Aman gözünüzün önüne bildiğiniz tek kaşığa 40 mantı sığdırmanın makbül olduğu Kayseri mantısı gelmesin. Kazak mantısı için Çin mantısının Kazak versiyonu diyebiliriz. 5 katlı delikli bir özel pişirme kabında tıpkı Çin mantısı gibi buharda pişiriliyor ve tıpkı onun kadar da büyük oluyor. Tabi üzerinde bizdeki gibi yağlı bir sosu da olmuyor. Gerçekten de genelin damak zevkine uygun olabileceğini düşündüğümüz bir tat çünkü bileşenleri et ve hamur.

Kırgız ekmeği ve katmeri: Tokoç nan ve kattama

Tokoç, Kırgızistan’da yaygın olarak tüketilen, kömür ateşinde tandır fırınlarda pişen yuvarlak ve yassı bir ekmek türü. Özelliği ekmeğin yapısının milföy gibi kat kat oluşu. Kattama ise bizdeki katmerin lezzet ikizi. Altına, üstüne, arasına ne koyarsan koy yok gidiyor.

Lagman

Kazak spagettisi veya noodleı olarak kafanızda canlandırabileceğiniz bir çeşit makarna üzerine sotelenmiş dana eti ve taze sebzelerden oluşan bir karışım. Oldukça lezzetli ve doyurucu. Tam bir öğrenci yemeği!

Kırgız pilavı plov

Fotoğraf Kaynak: Thomas Depenbusch / Flickr

Bildiğiniz pilavın Kırgız versiyonunda en öne çıkan özellikler, pilavın kuşbaşı etli, soğanlı, baharatlı, salçalı oluşu ve zaman zaman havuç ve aşkabak (Kırgızistan’da yaygın olarak yetiştirilen ve yaygın olarak hem yemeklerde hem de garnitür olarak yemeklerin yanında yenen bir kabak türü) gibi sebze türlerinin de işin içine giriyor oluşu.

Kırgız pişisi Borsok: Boorsok bizim pişi dediğimiz hamur kızartmasına benziyor. Hamur koyun yağında kızartılıyor. Dilerseniz sade dilerseniz şekerli tatlı olarak yiyorsunuz.

Oromo: Tipi bizdeki gül böreğine benzeyen oromo, et, havuç, soğan, aşkabak gibi sebzelerle doldurulmuş yufkalı yemek.

Samsı: Kırgız empanadası. İçinde et olan hamur işi.

Çak çak: Kızartılmış küçük küçük hamurların, ceviz ve balla karıştırılarak buzdolabında bekletilmesiyle yapılıyor.

Kırgız Mutfağında Süt ve Süt Ürünleri

Kırgızistan’ta çayırlar bu kadar gür, otlaklar bu kadar bol olunca haliyle buradaki büyükbaş hayvanların keyfine diyecek yok. Organik ve doğal koşullarda beslenen hayvanlar hem kaliteli hem de bol süt üretiyorlar. Kefir, kımız, ayran, yoğurt, kurul denilen lor peyniri, taze ve tuzsuz bir peynir türü olan bıştak, yine taze peynirlerden ecegey, tereyağı ve kaymak en çok üretilen süt ürünleri. Bunların yanında Kırgızistan’da çay sütlü de içiliyor.

Orta Asya’nın Milli İçeceği: Kımız

Ortaokul tarih derslerinden hatırlarsınız. Orta Asya Türkleri stereotip olarak at üstünde gezen, yurt denilen çadırlarda yaşayan ve mutlaka kımız denilen kısrak sütünü içen insanlar olarak çizilirdi. Atı ve yurdu anladık da kafalarda hep aynı soru nasıl bir şey acaba bu kımız? Kırgızların hatta tüm Moğollar, Özbekler, Kazaklar, Tatarlar gibi Orta Asya topluluklarının milli içeceği diyebileceğimiz kımız, temelde atın dişisi olan kısrak sütünden yapılan, fermante edilmiş bir süt ürünü. Oldukça ekşimtırak, bozuk ayran veya yoğurdu çağrıştıran, hafif alkollü bir tadı var. Bunun nedeni de göçebe yaşam şartlarında ve doğal koşullarda bozulmasını olabildiğince geciktirmek. En nihayetinde kımız bir süt ürünü ve eğer içinde alkol olmazsa buzdolapsız ortamda kısa sürede bozulabilecek bir yapıya sahip. Oldukça besleyici bir besin olan kımızın içindeki yüksek protein ve kalsiyum oranı ile kemik gelişiminde, enerji vermede, bağışıklık sistemini güçlendirmede, mide ve sindirim sorunlarına iyi gelmede vs. çok etkili olduğu biliniyor.

Peki Hangi Şehirde Nerede Yemeli?


Bişkek’te

Ir Kese: Kuurdak ve Beşparmak gibi Kırgız mutfağının en yöresel tatlarını deneyebileceğiniz bir cafe-restoran. Otantik bir atmosferi var. Akordeon ve kopuz eşliğinde folklorik canlı müzik de oluyor. Adres: 62, Orozbekova Cad. Tel: +996 (312) 97 95 55 Konum için tıklayın.

Supara Tesisleri: Supara Ethno Complex, Kırgız mutfağından belli başlı yemekleri tatmak için ideal yerlerden. Bişkek’in biraz dışındaki tesiste yörük çadırı atmosferi de var. Tel: 996 555 465 051 Web Sitesi: supara.kg/en Konum için tıklayın.

Celalabad’da

Muhammed Hacı Restoran diye bir yerde yedik ama daha sonra konumunu ne yazık ki bulamadık.

Özgen’de

Özgen’in pirinci endemik bir pirinç. İrtibat bilgilerini vereceğimiz aileden hem alışveriş yapabiliyor hem de sofralarına konuk olabiliyorsunuz. 1 kg pirinç 130 som. Mail: uito_kumarbek@mail.ru Tel: +996776615687 (Mels) +996778808059 (Kumar)

2 Comments

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir